De geschiedenis van legpuzzels

Al meer dan 250 jaar is het aanleggen van puzzels voor miljoenen mensen over de gehele wereld een favoriete hobby. Oorspronkelijk werd de legpuzzel in het Nederlands een legkaart genoemd, een benaming die wellicht in relatie staat tot de oorsprong van de legpuzzel, die rond 1750 is ontstaan.Bij vroege puzzels lagen de stukjes tegen elkaar aan. Stukjes die in elkaar haken, waardoor ze niet kunnen verschuiven, werden begin 1800 uitgevonden maar niet alle fabrikanten maakten daar gebruik van bij het maken van houten puzzels. Elke puzzelmaker volgde eigen opvattingen, tradities en productiemethoden, die hun handelsmerk werden, waaraan we hun puzzels nog steeds kunnen herkennen. 

Verschillende materialen voor de puzzels

Hout, karton, papier, plastic, foam, rubber, metaal, aardewerk, chocolade en zelfs glas: legpuzzels kunnen overal van worden gemaakt. Tegenwoordig wordt vooral karton gebruikt, dat met een zogeheten stansmes wordt gesneden, alle stukjes in één keer. Het is minder authentiek en ambachtelijk dan een legpuzzel van hout maar veel goedkoper. Puzzels van andere materialen worden gezaagd met lasertechniek en waterjet. Voor de echte fanaten zijn er ook dubbelzijdig bedrukte puzzels, met stukjes die op verschillende manieren ‘passen’. Voor de ware fanaten een extra uitdaging. Er bestaan ook driedimensionale puzzels, zelfs in de vorm van een bal die je rondom moet aanleggen. Of bijvoorbeeld Unidragon 194 stukjes.

Extreem grote puzzels

Zoekend naar extreme puzzels voor liefhebbers ging men ook de grenzen van het puzzelformaat verleggen. Er kwamen piepkleine legpuzzels, waarvoor je een loep nodig hebt, afmetingen werden ook steeds groter. De Duitse spellen- en puzzels firma Ravensburger levert de op dit moment grootste legpuzzel ter wereld: 5,44 bij 1,92 meter en 32.526 stukjes. Genoeg voor wekenlang puzzelplezier, hoewel je er natuurlijk ook gek van kunt worden. Nu zie je veel puzzels die rond de puzzel 2000 stukken zijn. Wat grote puzzels extra leuk maakt, is dat je ze met meer personen tegelijk kunt aanleggen. Er zijn zelfs clubjes van puzzelaars die regelmatig bijeenkomen om gezamenlijk één of meer legpuzzels te maken.

Oude puzzels kunnen erg interessant zijn

Wat het bekijken van oudere legpuzzels extra boeiend maakt, is de wijze waarop ze hun tijd weerspiegelen. Om de kans op verkoop te vergroten, gebruikten de makers thema’s en afbeeldingen die op dat moment populair waren, zowel bij de jeugd als bij volwassenen. Op die manier kunnen we nu aan puzzels zien wat men toen leuk en interessant vond. Dit kan hele interessante inzichten geven. Geschiedenis, sprookjes, kunst, natuur, sport, wetenschap, auto’s, treinen, lucht- en ruimtevaart en filmsterren, maar ook oorlog zoals bijvoorbeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog. Toen werden alleen al in Amerika maar liefst 255 legpuzzels met oorlog afbeeldingen verkocht.

Het verhaal achter puzzels

Al rond 1900 ontdekten bedrijven de reclamemogelijkheden van legpuzzels. Tijdens het aanleggen bestudeert de puzzelaar lang en intensief de afbeelding tot in detail. Als die afbeelding reclame maakt, bijvoorbeeld door het tonen van de merknaam, het bedrijfsgebouw of de producten, ontstaat een intensief leerproces dat met geen ander medium mogelijk is. Veel reclameafbeeldingen laten de werkelijkheid zien door de roze bril van de adverteerder: de ideale consument die dolgelukkig is met de producten in een wereld die geen schaduwkanten kent. Ook puzzels met andere thema’s laten overwegend zorgeloze taferelen zien. Aardige landschappen, vriendelijke mensen, lieve dieren en vrolijke situaties. Eigenlijk is elke legpuzzel een sprookje.